Sobór Nicejski (325)

Nowe wydanie jednej z najważniejszych monografii Soboru Nicejskiego, przepracowane i uzupełnione z okazji 1700. rocznicy zwołania pierwszego soboru powszechnego (325–2025).

Praca jest owocem wieloletnich studiów Henryka Pietrasa SJ nad dokumentami soborów powszechnych i aktami synodów starożytnego Kościoła oraz jego szczególnych zainteresowań Soborem Nicejskim. Autor drobiazgowo analizuje teksty źródłowe, zamieszczając je w przekładzie i greckim oryginale. W komentarzu do nich kwestionuje większość obiegowych, a nierzadko fundamentalnych opinii na temat celów zwołania soboru, osób, które odegrały na nim kluczową rolę, oraz znaczenia sformułowanych kanonów i przyjętego credo. Odchodzi od utartych wyjaśnień i stawia nowe hipotezy, według których rzeczywista rola Soboru Nicejskiego jest zaskakująca. Rezygnuje przy tym z naukowego żargonu i o realiach starożytnego Kościoła mówi, używając najnowszej terminologii oraz odwołując się do współczesnych analogii. Tę ważną monografię czyta się niczym powieść detektywistyczną.

Znaczenie wielkiego synodu w Nicei jako wielkiego zrywu Kościoła w obronie bóstwa Chrystusa zdaje się mitem, jak na przykład biblijny potop czy przejście przez Morze Czerwone. Jest jednym z mitów założycielskich Kościoła, podobnym do tych, które mają wszystkie społeczności. Czcigodnym mitem, starszym niż król Artur czy bitwa pod Grunwaldem, ale podobnie opartym na historycznym wydarzeniu. Zachowuje wartość symboliczną. W późniejszych kontrowersjach teologicznych często i chętnie odwoływano się do „wiary 318 ojców” z Nicei, by wskazać na ciągłość wiary w bóstwo Jezusa Chrystusa. Choć dawne wydarzenia obrosły legendami, sam sobór pozostał w Kościele symbolem ortodoksji, a jego wyznanie wiary jej filarem.

Prof. dr hab. Henryk Pietras SJ (ur. 1954), patrolog i bizantynolog, wykładowca Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie. Zajmuje się początkiem kultury chrześcijańskiej (I–V wiek) oraz wydawaniem – w językach oryginalnych i w polskim tłumaczeniu – dokumentów synodalnych, kanonów i ksiąg penitencjalnych starożytnego Kościoła. Współredaktor serii Źródła Myśli Teologicznej i Myśl Teologiczna w Wydawnictwie WAM.