Pisma monastyczne

Przeor z Fonte Avellana jest autorem 180 listów – z których wiele to obszerne traktaty teologiczne czy moralizatorskie – żywotów świętych, licznych kazań i poezji. Mimo ogromnego wpływu, jaki eremita wywarł na współczesnych oraz potomnych (np. na Dantego, Petrarkę i Boccaccia), pozostaje on wciąż najmniej znanym Doktorem Kościoła. Wybitny znawca myśli Damianiego Christian Lohmer uznał wręcz, że znają go jedynie „wtajemniczeni” . Idee głoszone przez Piotra Damianiego nie zawsze były rozumiane (albo też: przyjmowane) nawet przez ludzi Kościoła, dopiero w roku 1828 Leon XII oficjalnie ogłosił Avellanitę Doktorem Kościoła. Razem z wieloma różnymi modami i nurtami metodologicznymi przeminęły w historiografii europejskiej także czasy opisywania i interpretowania dziejów z perspektywy wielkich, wybitnych jednostek, które odciskały swe piętno na całej epoce, wydatnie wpływały na jej kształt, zmieniały przyszłość. Zastanawiać się jednak można, czy w przypadku świętego Piotra Damianiego nie powinno się do podobnych pomysłów historiograficznych powrócić...

Damiani jest autorem niezwykle istotnego źródła do dziejów historii Polski wczesnośredniowiecznej, Żywota św. Romualda. Żywot ten, pierwszy zachowany utwór Damianiego, jest jednocześnie swego rodzaju tekstem programowym, zawarte w nim idee eremita rozwijał w swej dalszej twórczości: chodzi tu przede wszystkim o wskazanie życia anachoreckiego, jako najpewniejszej drogi prowadzącej ku zbawieniu. W mediewistyce polskiej twórczość Damianiego była wspominana na marginesie rozważań o pięciu braciach-męczennikach (Żywot św. Romualda).