O znakomitych mężach
Nota o książce
Specyficznym gatunkiem literatury patrystycznej są katalogi pisarzy zatytułowane de viris illustribus (o znakomitych mężach) lub podobnie. Przedstawiamy grupę tych pisarzy, którzy niejako mimochodem, spisali pierwsze podręczniki patrologii pisząc o „znakomitych mężach”, czyli głównie o pisarzach chrześcijańskich, czasami znanych osobiście lub z lektur dzieł, a czasami tylko z drugiej ręki, tak jak ich postrzegali. Korzystali oni, świadomie czy nieświadomie, z tradycji greckiej biografii perypatetyckiej poprzez łacińskiego pisarza Swetoniusza i w jakiś sposób także przez Cycerona, który w Brutusie zamieścił katalog sławnych oratorów. Takie biografie tworzyli perypatetycy, a potem wymienieni pisarze łacińscy, których – jak sam się chwali – naśladuje Hieronim, pierwszy autor de viris chrześcijańskich; jego zaś naśladują inni, a więc: Gennadiusz w V w. w Galii, Izydor z Sewilli i Ildefons z Toledo, obydwaj w wieku VII w Hiszpanii; ich z kolei naśladują z odpowiednimi, oczywiście, modyfikacjami, inni pisarze w średniowieczu, renesansie i czasach nowożytnych.
Tytuł tego tomu może wydawać się dziwny. Z jednej strony termin „znakomity mąż”, z drugiej strony historia literatury chrześcijańskiej. Taka jednak jest treść książki: „znakomici mężowie”, jej bohaterowie, to głównie pisarze wczesnochrześcijańscy, tak jak ich widzieli inni pisarze wczesnochrześcijańscy Zachodu i Wschodu.
Spróbujmy spojrzeć na dzieje tej książki, a sięgają one pół wieku wstecz. Gdy w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku Ojciec Jan Maria Szymusiak SJ [† 1987] postanowił wydać słownik wczesnochrześcijańskich pisarzy – brakowało bowiem takowego w literaturze światowej – i rozpoczął do niego przygotowania, zwrócił wtedy uwagę na najstarsze zestawy biografii pisarzy wczesnochrześcijańskich zawarte w dziełach De viris illustribus czterech autorów: św. Hieronima, Gennadiusza z Marsylii, św. Izydora z Sewilli i św. Ildefonsa z Toledo i postanowił je włączyć do swojego słownika. Była to myśl nowatorska, która została zrealizowana w wydanym w 1971 roku Słowniku wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa. Tekst Hieronima wydał osobno w serii „Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy” (tom 6, 1970) w przekładzie redemptorysty, zasłużonego tłumacza dzieł patrystycznych, o. Władysława Szołdrskiego [† 1997], opatrując każdy biogram komentarzem i bibliografią – był to materiał przygotowany do Słownika. Inicjatywy wydania pozostałych tekstów nie zdołał zrealizować, stąd też niniejszy tom jest spełnieniem po latach Jego planów.
(Fragment Przedmowy)