Katechezy chrzcielne

Homilie katechetyczne dla tych, którzy mają być oświeceni oraz do nowo oświeconych

Z pierwszych wieków zachowało się kilka zbiorów katechez chrzcielnych. Jednym z najstarszych z nich są homilie św. Jana Chryzostoma, głoszone w latach 387–397 do przygotowujący się do chrztu i do nowo ochrzczonych. Jego katechezy rozpoczynają się głoszeniem „radosnej nowiny o wspaniałościach”, jakie „przygotował Bóg tym, którzy Go miłują”. Następnie kaznodzieja tłumaczy, czym jest dar chrztu i jego znaczące nazwy, jak: kąpiel odrodzenia, oświecenie, zanurzenie (w śmierć Jezusa), pogrzebanie (razem z Chrystusem), duchowe obrzezanie, krzyż czyli ukrzyżowanie dawnego człowieka. Chętnie przywołuje w swoich katechezach obraz duchowego naczynia, ulepionego przez chrzest z miękkiej gliny (skrucha), które różni się od naczynia garncarza tym, że raz rozbite nie może być odnowione. Bóg natomiast odnawia zarówno katechumenów „przez kąpiel odrodzenia”, jak też przez pokutę „tych, którzy przyjęli moc Ducha Świętego i potem upadli”. Na koniec omawia konkretne zasady życia chrześcijańskiego (opanowanie języka, wystrzeganie się przysięgania), mające nie tylko wymiar czysto moralny czy socjologiczny, ale prowadzący również do tego, by móc „z czystym sercem przychodzić do Pana”.

Stosowane przez niego liczne porównania do zaślubin, zaciągnięcia się do wojska, do sportowych zmagań w palestrze czy na stadionie nawiązywały do zjawisk życia codziennego i miały poruszać wyobraźnię, serca słuchaczy i wpływać na ich formację. Stwarzały właściwy klimat do przygotowania się do sakramentów inicjacyjnych i do ich przeżycia, ale przede wszystkim prowadziły do Chrystusa. Pokazywały bowiem, że chrzest stwarza mocne więzy z Chrystusem, który jest Oblubieńcem kochającym oblubienicę, który jest Panem, do którego służby warto się zaciągnąć, jest Zbawicielem, który chrześcijańskim „atletom” pomaga w duchowej walce. Piętnował jednak odwlekanie przyjęcia chrztu aż do śmierci, ponieważ zdarzały się osoby, chciały spokojnie grzeszyć, a przed śmiercią otrzymać przebaczenie wszystkich swoich grzechów.

Święty Jan Chryzostom prawie każde swoje kazanie kończył zachętą pomocy bliźnim i do jałmużny, której sam dawał przykład jako rządca diecezji. Jako duszpasterz stawiał te same wymagania nie tylko sobie i ludziom Kościoła, ale także dworowi cesarskiemu.