Historia chrześcijaństwa. Tom 3

Monumentalna Historia chrześcijaństwa to najsłynniejsze dzieło Warren H. Carroll'a, doskonałe połączenie żywej narracji z historyczną wnikliwością oraz umiejętnością oglądu dziejów z odległej perspektywy.

Trzeci tom to dzieło ukazujące potęgę papiestwa oraz Kościoła, a także czasy jego kryzysu. Warren H. Carroll nie boi się poruszyć tematów związanych z tragicznymi wydarzeniami. Zwraca uwagę na problemy trudne oraz kontrowersyjne. Za pomocą metod naukowych dokonuje obiektywnej analizy przeszłości Kościoła. Cennymi uwagami zmusza czytelnika do głębszych refleksji. Pisana atrakcyjnym, barwnym oraz absorbującym stylem, przypominającym niejednokrotnie gawędę Historia… opisuje dawną świetność oraz pozycję Kościoła miał przywrócić ruch reformacyjny zapoczątkowany w XI wieku. Najważniejszych hasłem reform miał być powrót do ubóstwa panującego w czasach wczesnochrześcijańskich. Prekursorem prostego życia w zgodzie z nauką Chrystusa okazał się święty Franciszek z Asyżu. Zasady, którymi kierował się w swoim życiu, stały się regułą dla późniejszych zakonów żebraczych. Niestety, odmienne pojęcie skromności reprezentowali heretycy (waldensi i katarzy), którzy coraz częściej wykorzystywali ideę ubóstwa jako powód do buntu przeciwko Kościołowi.

Kościół czuwał nad czystością wiary swoich wyznawców. Starał się skutecznie wykluczać ze swoich szeregów heretyków. Papież Aleksander III w korespondencji z arcybiskupem Henrykiem z Reims prosił, aby biskupi oraz kapłani zwracali uwagę na głoszone poglądy, informowali o podejrzeniach występowania „buntowników”, a w razie potrzeby stosowali odpowiednie kary kościelne. Dało to początek wyszukiwaniu heretyków i prowadzeniu specjalnego procesu dochodzeniowego. W ten proceder angażowali się także monarchowie, którzy podejmowali współpracę z inkwizycją. Określano to jako pomoc ramienia świeckiego (z łac. brachium saeculare).

Od początku XIII wieku w Europie nastąpił wyraźny rozkwit nauki głoszonej przez św. Tomasza z Akwinu – scholastyki (filozoficznej i teologicznej nauki Kościoła). Wpływ na jej rozwój miały niewątpliwie: działalność środowisk uniwersyteckich, a także powstawanie renomowanych szkół prowadzonych przez dominikanów i franciszkanów. Bujnie rozwijała się również literatura piękna, w której poza wątkami ascetycznymi i hagiograficznymi, pojawiały się także wątki rycerskie.

Ostatnim zagadnieniem zawartym w trzecim tomie jest czas osłabiania się władzy papieskiej oraz Kościoła, którego efektem było powstanie i rozwój protestantyzmu. Próby sprzeciwiania się kryzysowi podejmował papież Bonifacy VIII (1294-1303). Jego przeciwnikiem okazał się król Francji Filip IV Piękny. Niestety, walka z nim okazała się bezskuteczna. Siła polityczna Francji wzrosła w XIII wieku i była najpotężniejsza w Europie. W konfrontacji z nią pozycja papiestwa osłabła, czego dowodem była tzw. niewola awiniońska (1305-1377).