Geniusz chrześcijaństwa

Pierwszy pełny przekład traktatu François-René de Chateaubrianda Geniusz chrześcijaństwa w języku polskim

Chateaubriand napisał tę książką, aby obronić chrześcijaństwo przed zarzutami i uprzedzeniami XVIII wieku. Aby przywrócić chrześcijaństwu należne miejsce w świadomości współczesnych Chateaubriand uzasadnia jego wyższość w stosunku do innych religii i mitologii oraz ukazuje, że religia ta odpowiada ludzkiej naturze i prowadząc do szczęścia pozaziemskiego, daje szczęście już tu na ziemi.

Choć Geniusz chrześcijaństwa to dzieło to, bez którego trudno zrozumieć historię literatury i idei w XIX wieku, to znane było do tej pory w języku polskim jedynie we fragmentach. Pierwszy przekład (niepełny), autorstwa Franciszka Ksawerego Giżyckiego ukazał się w 1816 roku pt. Duch wiary chrześcijańskiej i jest dziś praktycznie niedostępny. W 2003 roku ukazał się wybór fragmentów z dzieła Chateaubrianda w przekładzie pani prof. Anny Loby, obejmujący niecałą połowę objętości oryginału. Mimo, że przekład ten okazał się ważny dla wielu badaczy, to jako wycinek całości dzieła narusza jego misterną konstrukcje i nie oddaje, siłą rzeczy, jego pełnego bogactwa. Wydanie całościowego przekładu pozwoli docenić znaczenie tego dzieła dla historii literatury, religii i idei nie tylko w kontekście francuskim, ale i ogólnoeuropejskim.

Wydany w 1802 roku Geniusz chrześcijaństwa jest nie tylko jednym z najważniejszych utworów François-René de Chateaubrianda, lecz także dziełem, które wywarło znaczący wpływ na historię idei literackich i religijnych we Francji i w Europie XIX wieku. Autor poddaje w nim krytycznej rewizji oświeceniowe poglądy na temat ludzkiego poznania i wiary w postęp naukowy, by opierając się na historii chrześcijaństwa, ukazać jego olbrzymi dorobek i wkład cywilizacyjny w rozwój świata. Jest to dzieło zarazem osobiste jak głęboko zakorzenione w historii. Dzięki Geniuszowi chrześcijaństwa Chateaubriand stał się dla swego pokolenia duchowym przewodnikiem zarówno w sferze religijnej jak i literackiej, otwierając drogę romantyzmowi i stając u źródeł duchowej odnowy XIX wieku.

Prof. dr hab. Anna Loba

Geniusz chrześcijaństwa jest jednym z najważniejszych utworów Chateaubrianda, znakomitego pisarza, polityka i dyplomaty, czołowego przedstawiciela literatury francuskiej pierwszej połowy XIX w. Mamy w nim do czynienia z połączeniem osobistego świadectwa pisarza, jego ewolucji intelektualnej i duchowej, z odpowiedzią na autentyczne, zbiorowe oczekiwanie ówczesnego społeczeństwa francuskiego; obrona chrześcijaństwa przed uprzedzeniami, jakie przyniósł wiek XVIII, stała się bowiem odczuwalną potrzebą owych czasów pełnych zamętu po wydarzeniach rewolucyjnych. Książka zrywała z konwencjami klasycyzmu odwołującego się do mitologii, wskazywała na sztukę gotycką i wielkie epopeje średniowieczne jako nowe źródła inspiracji artystycznej, wzruszała swoją poetyką ruin czy pięknem liturgii. Dlatego też zyskała wielki rozgłos i wywarła duży wpływ na współczesnych, przygotowując wręcz drogę nurtowi romantycznemu.

Prof. dr hab. Wiesław Malinowski